"پدر فرش ترکمن" رخ در نقاب خاک کشید/ آرزوی چاپ کتاب فرش ترکمن

نیازجان نیازی در سال 1303 ه.ش در شهرستان گنبدکاووس متولد شد. سپس با یادگیری فنون فرش ترکمن در خصوص طراحی و رنگرزی پرداخت و با طراحی سیستم جدیدی از دار عمودی توانست دار افقی ترکمن را تغییر دهد.

 

استاد نقش قالی ترکمن با طراحی در کاغذهای شطرنجی به شکل علمی اجرا و فرصت های جدیدی را ابداع کرد و تحقیقات جامع در مورد فرش ترکمن و دیدگاه های نویسندگان و هنرمندان را جمع آوری نمود.

 

استاد نیازجان نیازی تا پایان عمر پربرکت خود موفق به احیای 800 نوع از نقش مایه های فرش ترکمن شد و 51 سال در زمینه فرش اصیل ترکمن به تحقیق، مطالعه و فعالیت پرداخت.

 

پیشینه فرش ترکمن به چندین سده بالغ می‏شود و 811 نقش مایه در آن شناسایی شده است و نقش مایه های فرش ترکمن، خاص و منحصر به فرد است و آن را از دیگر دستبافته‏های هنری جهان متمایز می سازد.

 

پدر فرش ترکمن سالها در آروزی چاپ کتابش در زمینه هنر قالی بافی ترکمن باقیماند و در اواخر عمر، به دلیل پیری و کهولت سن از چندی قبل در منزل خویش بستری بود و سپس به کما رفت.

 

کتاب " نیازجان و فرش ترکمن" در معرفی استاد نیازجان نیازی و فرش ترکمن است که از انتشارات فرهنگان و به پیشنهاد علی حصوری و به کوشش ذبیح الله بداغی در سال 1371 تالیف و چاپ شده است.

 

هدف این کتاب شناساندن نیاز جان، هنرمند و محقق ترکمن و فعالیت ها و تلاش های او در زمینه قالی ترکمن است. در ابتدا سخن ناشر(علی حصوری) که بیان کننده دلیل و چگونگی تالیف این کتاب بوده است. در ادامه دربارة گذشته و وضعیت کنونی فرش ترکمن و فعالیت ها و تلاش های نیازجان برای بالا بردن کیفیت قالی ترکمن و استفاده درست از تعاونی های شهری، روستایی و عشایری برای ترویج و بهبود وضع قالی بافی و همچنین تعلیم و تربیت قالی بافان ماهر سخن به میان آمده است.

 

سرآغاز این کتاب در مورد چگونگی وضع حال مؤلف در بدو ورود به شهر نیازجان قبل از دیدار و ملاقات او با نیازجان و شرح نخستین دیدار و کارگاه نیازجان بوده است.

 

در ادامة کتاب به شناخت نیازجان و به کودکی و گذشته ای را که همراه با سفرهای زیادی، برای تحقیق و شناخت قالی ترکمن بوده پرداخته است. هم چنین اطلاعات و تجربه هایی را که در طول دهه 40 شمسی و بعد از آن در مورد وضعیت قالی ترکمن و قالی دیگر کشورهای همسایه کسب کرده است.

 

بافنده فرش ترکمن زن است و مرد ترکمن را در این حیطه تام راه نمی دهند. زن ترکمن نیز در چارچوبی محدود امکان تلاش دارد، شوهرسالاری با قدرت حاکم است، زن ترکمن، مادر است؛ پخت و پز با اوست، به شوهر، بچه ها، پدر شوهر و مادر شوهر هم باید برسد و در کنار این همه تلاش، در گوشه ای از خانه اش، دار قالی بر پا می کند و از این راه به به اقتصاد خانه کمک می کند، او امکان گسترش کار و کسب معلومات را ندارد. شاید اگر مردان که چون زنان محدود نیستند، قالی می بافتند، وضع به گونه دیگری بود.

 

در ادامه، نظرات و عقاید نیازجان در مورد قالی و قالی بافی ترکمن ها و درباره همسرش می گوید: همسرم از من حمایت کرد، او بود که مرا تشویق کرد که تا به این جا (ترکمن صحرا) برگردم و کارم را شروع کنم خیلی پیش از این که من آگاهی های اولیه ام از قالی و قالی بافی به دست آورم، او از اصول بافت و رنگ بندی اطلاع داشت. هم اکنون نیز در احیای رنگ بندهای سنتی قالی ترکمن، از او الهام می گیرم.